Astronomi Nedir?
Astronomi en basit tanımıyla gök bilimidir. Gök cisimlerinin kökenlerini, gelişimlerini ve kimyasal özelliklerini açıklamayı amaçlar. İnsanoğlu tarihin başlangıcından bu yana evreni anlamlandırma ihtiyacı hissetmiştir. Astronomi de bu bağlamda en eski bilim dallarından biri sayılır.
Astronominin günlük hayattaki faydaları çoğu zaman göz ardı edilse de, bugün basit görünen birçok kozmik olay veya meteorolojik değişiklik geçmişte astronomi sayesinde anlam kazanmıştır. Astronomlar sayesinde yapılan keşifler, tıp ve iletişim teknolojileri de dahil olmak üzere birçok alanda önemli ilerlemelerin önünü açmıştır.
Astronomi Bilimi Ne İle İlgilenir?
Adını Yunanca yıldız anlamına gelen ‘aster’ ile ‘yasa’ anlamına gelen ‘nomos’ sözcüklerinden alan ‘astronomi’, ‘yıldızların yasası’ anlamına gelir. Astronomi en geniş anlamıyla Dünya’nın atmosferinin dışında meydana gelen her şeyi inceler. Evrenin kökenini ve gelişimini izah etmeyi amaçlar.
Astronominin Tarihçesi:
İlk Çağlar: Gökbilimi, en eski çağlardan bu yana insanlığın üzerinde kafa yorduğu bir alandır. İlk atalarımızdan bu yana, insanoğlu kendisini evrende ve zamanda konumlandırmak için gökyüzündeki objeleri referans almıştır. Tarih öncesi insanlar, avlanma ve toplama faaliyetleri için ekinokslar, mevsimler ve günlerin uzunluğu arasındaki ilişkiyi incelemiştir. İlk çiftçiler, ürünleri ne zaman ekip ne zaman hasat edeceklerine yıldızların konumunu gözlemleyerek karar vermiştir. Aynı şekilde ilk denizciler de okyanuslara yıldızların konumunu inceleyerek açılabilmiştir.
Bu dönemde Çin, Hint, Sümer, Kalde, Mısır, Toltek, Zapotek ve Maya uygarlıkları astronomide ilerleme kat etmişti. Hinduizm’in kutsal metinleri Vedalar'ın bir bölümü olan Rigveda’da, 27 takımyıldızdan ve 13 bölümlü zodyaktan bahsedilir. Mayalar teleskop olmamasına rağmen Venüs’ün evreleri ile ve tutulmalarını gözlemleyebilmişti. Antik Yunan’da ise astronomlar yıldızları kadir derecelerine göre sınıflandırmaya çalışmıştı.
Astronominin Dalları
Biyoloji, fizik, kimya, matematik, jeoloji ve bilgisayar bilimi ile iç içe geçen astronomi bugün çok sayıda dala ayrılmaktadır. Bunlardan bazıları ‘klasik’ anlamıyla gök cisimlerini incelemeye odaklanırken, bazıları da tıp ve teknoloji alanında birçok önemli keşif ve ilerlemenin önünü açmıştır.
Bu dallardan bazıları şöyledir: Arkeoastronomi, astrobiyoloji, astrofizik, astrojeoloji, astrokimya, ekstragalaktik astronomi, galaktik astronomi, gezegen bilimi, gök mekaniği, gök ölçümü, gözlemsel astronomi, radyo astronomi, X-ışını gökbilimi ve yıldız gökbilimi.
Astronominin İnsanlara Faydaları
Modern toplum astronominin önemini genellikle göz ardı eder. Oysa zaman kavramı, iletişim ve seyahat yüzyıllar önce astronomi sayesinde mümkün olmuştur. Modern dünyada ise birçok ilerleme astronomi sayesinde sağlanmıştır. İşte, astronominin medeniyete ve modern insana faydalarından bazıları:
Zaman: Geçmişte insanlar ‘zamanı söylemek’ için Kutup Yıldızı ve Büyük Ayı’dan yararlanıyordu. Modern saatlerin icadından önce zaman birçok toplumda Güneş saati ile ölçülüyordu. Aynı zamanda, günümüzde kullandığımız zaman kavramlarının hepsi gökbilimcilerin keşif ve hesaplarına dayanır. Yıl, Dünya’nın Güneş etrafında dönmesi için gereken zamana göre hesaplanır; aylar Ay’ın döngülerine dayanır, bir gün de Dünya’nın Güneş’i referans alarak kendi etrafında döndüğü süredir.
İletişim: Hem radyo teknolojisi hem de sinyal teknolojileri, Dünya ile Ay’ın gözlemlenmesi sonucu elde edilen bilgiler sayesinde geliştirilmiştir. İnternet ve GPS teknolojisi de bu temelin ilerletilmesi sonucu ortaya çıkarılmıştır.
Denizcilik ve Yön Bulma: Geleneksel pusulaların geliştirilmesinden önce, yolunuzu takım yıldızlara bakarak da bulabilirdiniz. Güney Haçı, Büyük Ayı ve Cassiopeia (Kraliçe takımyıldızı, Koltuk takımyıldızı) yüzyıllar boyu bu amaç için kullanıldı. Güneş, Ay ve gezegenler de yön bulmaya yardımcı olabilir. Gökyüzündeki cisimler ve ufuk çizgisi arasındaki açılar üzerinden tam olarak nerede bulunduğunuzu hesaplayabilirsiniz.
Dünya’nın Korunması: Kuyruklu yıldızlar, asteroitler ve meteoritler Dünya’nın atmosferine girdiklerinde yanarak tehlike içermeyecek hale gelirler. Bir çarpışma riski çok azdır ancak teoride bir ihtimal olarak gözardı edilmez. Astronomlar, bu konuda önleyici adımlar atabilir.
Yorumlar
Yorum Gönder